Özgül Fobi Nedir? Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Özgül Fobi Nedir

 Özgül fobiler, belirli bir durum, olay veya nesneye karşı panik oluşturacak düzeyde yoğun, mantıksız veya aşırı korku duymadır. Özgül fobi, fobi gruplarının gribi gibidir diyebiliriz. Diğer fobi grupları içerisinde toplumda en sık görülen fobi türü özgül fobilerdir. Uçak fobisi, asansör fobisi, yürüyen merdiven fobisi gibi örnekleri vardır. Cinsiyete göre dağılımda ise kadınlarda en sık, erkeklerde ise ikinci en sık görülen fobi türüdür. Hastalık genellikle 16-17 yaşlarda kendini göstermeye başlar ve kronik bir seyri vardır. Özgül fobiden şikayetçi olan kişiler bu durumla genellikle ergenlik veya sonrasından beri baş etmektedir.

 

Özgül Fobi ve Çeşitleri

Özgül fobide korkuya sebep olan durumlara göre 5 tip özgül fobi vardır. Durumsal tip, uçaktan korkma, asansörden korkma, toplum içinde bulunma gibi korkuları kapsayan tiptir ve genellikle yirmili yaşlarda ve çocuklukta sık görülür. Doğal çevre tipi, yüksek yerler, gök gürültüsü, sudan korkma gibi durumları kapsar. Ayrıca kan, iğne gibi korkular da bu tipe girer.

Genellikle çocuklukta başlar. Hayvan tipinde isminden de anlaşılacağı gibi hayvanlar, böcekler burada korkulan şeylerdir ve bu da genellikle çocuklukta başlamaktadır. Diğer tip denen durum ise nefes alamayıp boğulmaktan, hasta olmaktan, masal kahramanlarından korkmayı kapsar. Yüksek ses ve kusmak gibi korkularda bunu eşlik eder. Ancak bunların dışında sık görülen belli fobiler de şunlardır; yalnızlık fobisi, isminden de anlaşılacağı üzere yalnız kalmaktan korkmaktır. Pek çok hasta gündüzleri evde tek başına kalabilse de gece bu korku daha da artar. Evde sürekli bir hırsız, yaratık veya benzeri bir şeyin olduğunu düşünür.

Klostrofobi, kapalı veya basık yerlere duyulan korkudur. Genellikle asansör, küçük tavan araları, kalabalık otobüs gibi toplu taşıma araçları, kapalı basık çarşılar korkunun hissedildiği yerlere örnek olarak verilebilir. Burada kişi o ortamdan çıkamayacağını, orada sıkışıp kalacağını hisseder. Bu sıkışma hissi kişinin giyimine bile etki eder. Boğazlı ya da yakalı şeyler giyemezler, yakalarını ilikleyemezler.

 

Özgül Fobinin Nedenleri

Genel algı insanların bir durumu tecrübe ettikten sonra bundan korkmaya başladığına yönelik olsa da hiç asansörde kalmamış bir kişinin bundan korktuğu, yani durumu hiç yaşamamış olsa da o duruma karşı bir fobi geliştirdiği de görülmektedir. Bununla ilgili yapılan çalışmalar göstermiştir ki korkuların büyük çoğunluğu genetik olarak aktarılmaktadır. Yani bir başka deyişle biz daha doğmadan nelerden korkacağımız bellidir. Anne ve babada eğer özgül fobi varsa çocukta da o türden bir özgül fobi görülme ihtimali daha fazladır

. Hayvanlarla yapılan çalışmalar belirli korkuların türün tüm üyelerine genetik olarak aktarıldığını da göstermektedir. Örneğin yavru maymunların hiç yılan görmemiş olmasına rağmen yılandan korktukları gözlenmiştir. Yani insanda da var olan bazı korkular aslında geçmiş nesillerin o durumlardaki tecrübelerine ve öğrendiklerine dayanarak genler aracılığıyla gelecek kuşağa aktarılmasıyla meydana gelmektedir. Yani bir bakıma eğer yüksekten korkuyorsanız bu çocukken yüksek bir yerden düşmüş olmanızla çok da alakalı değildir. Çünkü bu korku siz çocukken de sizde olacağından o dönemde de yüksek yerlerden kaçınırsınız.

 

Özgül Fobi Aşırı ve Mantıksız Korku ve Belirtileri

 Uzmanlar mantıklı ve mantıksız korkuların insan beyninde aynı tepkilere yol açtığını görmüşlerdir. Bu korkunun vücuttaki tepkileri ise hemen hemen aynıdır. Nefes sıkışması, kalp atışlarının hızlanması veya sıkışması, terleme, titreme, baş dönmesi, uyuşma, karıncalanma, bayılma hissi ve sıkça idrara gitme isteği gibi tepkiler görülür. Elbette kişiden kişiye farklılaşmalar olsa da bu tepkiler genel olarak insanlarda ortaktır.

 

Özgül fobide daha önce de bahsettiğimiz gibi hissedilen korku oldukça fazladır ve mantıksızdır. Kişi bu korkunun mantıksız olduğunun da bilincindedir. Bu durum ise kişide bir noktada utanca sebep olmaya başlar. Korku aşırılığı ve mantıksızlığı onu pek çok şeyden alıkoymaya başladıkça kişi bu korku yüzünden dalga geçilmek veya alay konusu olmaktan çekinir hale gelir. Ancak burada özgül fobiyi ayıran yegane şey, kişi bir durumdan aşırı derecede korkar ama o durumdan korkmanın da saçma olduğunu, mantıksız olduğunu düşünür.

 

Özgül Fobiyle Başa Çıkmak İçin Ne Yapabilir

 Öncelikle özgül fobilerde en sık rastlanılan durum, kişinin veya kişinin ailesinin bu durumu bir hastalık olarak görmemesi. Bu da en nihayetinde yardım almayı ve kişinin bu durumla sağlıklı bir şekilde baş etmesine engel olmaktadır. Halk arasında huy, kişilik yapısı gibi ifadelerle geçiştirildiği için kişi bu korkuların içinden çıkamaz hale gelebilir. Ama az bilinen şey şu ki özgül fobilerin pek çoğu kısa bir sürede ve kalıcı olarak düzeltilebilir. Bunun için uzman bir psikologdan yardım alarak doğru terapiler ve bu konuda eğitimli bir uzman yardımıyla kişinin bu fobilerini aşması sağlanabilir.

Unutmamak gerekir, özgül fobisi olan kişilerde korku oldukça fazladır ama kişiler bu korkunun mantıksız olduğunu bilir. Yine de bu korku kişinin günlük işlerini aksatmasına sebep olabilecek düzeydedir. Böylesine zor  ve içinden çıkılmaz gibi görülse de doğru müdahalelerle kişi normal bir hayata kavuşabilir.